Orman Yangınları Neden Çıkar?
Orman yangınının meydana gelebilmesi için üç unsura gerek vardır. Bunlar yanıcı madde, oksijen ve tutuşturucu kaynaktır. Tutuşma sıcaklığı (ısı), oksijen ve yanıcı madde (yakıt) yeterli miktarda bir araya gelirse yanma olayı meydana gelir. Yanmayı meydana getiren bu üç faktörün oluşturduğu üçgene “Yangın Üçgeni” denir.
Bütün ormanlarda oksijen ve yanıcı madde bolca bulunmaktadır. O nedenle yangına neden olan esas faktör tutuşma sıcaklığını oluşturacak tutuşturucu kaynaktır. Bu kaynak kimi zaman yıldırım düşmesi ya da yanardağ patlaması gibi doğal olaylar olabileceği gibi kimi zaman da insan faaliyetleri olabilmektedir. Yangına neden olan insan faaliyetleri genellikle ihmal-kaza ve kasıt şeklinde iki ana gruba ayrılmaktadır.
Türkiye'de Orman Yangınları Neden Çıkıyor?
Türkiye'de her on orman yangınından dokuzu insan faaliyetleri sonucunda çıkıyor. Yıldırım düşmesi nedeniyle çıkan yangınlar hem sayı olarak az hem de etkiledikleri alan olarak kısıtlı. İnsan faaliyetleri içerisinde ise en çok yangına neden olan faktörler anız yakma, sigara izmariti, enerji nakil hatlarından çıkan kıvılcımlar, piknik ateşi ve çoban ateşi gibi ihmal-kaza kategorisine giren etkenler. Kasıtlı olarak çıkarılan yangınlar ise sayıca daha az.
Türkiye'de Her Yıl Ne Kadar Orman Yanıyor?
Son 20 yıla (2001-2020) bakıldığında Türkiye'de her yıl ortalama 2 bin 216 adet orman yangını çıkmakta ve yine ortalama 8 bin 319 hektar orman alanı yanmaktadır. Ancak son yıllarda hem çıkan orman yangını sayısında hem de yanan orman alanı miktarında artış yaşanmaktadır. İklim değişikliğinin etkisiyle önümüzdeki süreçte orman yangınları açısından risk ve tehlike düzeyinin sürekli artacağı tahmin edilmektedir.
Orman Yangınlarını Önlemek Ya da Etkilerini Azaltmak İçin Neler Yapmalıyız?
Ülkemizdeki orman yangınlarının büyük bölümü insan kaynaklı olarak çıktığından çözümün de insan-orman ilişkilerinde aranması doğru olur. Her 10 orman yangınından dokuzunun insan kaynaklı olarak çıkması teorik olarak her 10 orman yangınının dokuzunun engellenebileceği anlamına gelir. Hem devlet kurumlarının hem de yurttaşların ortak çabaları ile çıkmadan engellenen bir yangın binlerce canlının yaşamının korunması, ekonomik ve sosyal hayatın güvencesi olan ormanlarımızın devamlılığı açısından son derece büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla yapılması gerekenler şu şekilde özetlenebilir:
Yurttaşlara düşen sorumluluklar:
Orman yangınlarının sayı ve etki gücü olarak azaltılması yalnızca devlet kurum ve kuruluşlarının çabaları ile ulaşılabilecek bir amaç değildir. Yurttaşlar olarak bizlere de düşen büyük sorumluluklar bulunmaktadır. Bu sorumlulukları yapılması ve yapılmaması gerekenler olarak iki başlık altında toplamak olanaklıdır.
Orman Yangınlarını Önlemek için Yapılması Gerekenler
Yangın sezonu boyunca ve özellikle yangına hassas dönemlerde (aşırı sıcak, kuru verüzgârlı havalarda) yetkili kamu otoritelerinin uyarılarına mutlaka uyulmalı, bu uyarılar hakkında düzenli bilgi sahibi olabilmek için yayınlar (tv, gazete, internet vb.) sürekli olarak takip edilmelidir.
Anız bırakan tarım alanlarının ormana yakın sınırları sürülerek, yanıcı maddeler alandan uzaklaştırılmalıdır.
Yangın sezonu boyunca ve özellikle yangına hassas dönemlerde (aşırı sıcak, kuru ve rüzgârlı havalarda) yetkili kamu otoritelerinin uyarılarına mutlaka uyulmalı, bu uyarılar hakkında düzenli bilgi sahibi olabilmek için yayınlar (tv, gazete, internet vb.) sürekli olarak takip edilmelidir.
Orman alanlarının içinde ya da yakınında yapılan bina ve tesislerde her türlü yangın önlemi alınmalı ve çıkması muhtemel yangınların ormana sıçramasını engelleyecek koruyucu düzenlemeler (yapı ile orman arasında yanıcı madde olmayan yeterli mesafe bırakmak, yangın söndürme sistemlerini hazır ve çalışır durumda tutmak, yangınlarla ilgili sürekli ve etkili bir gözetleme sistemi oluşturmak, bina içinde ya da çevresinde parlayıcı-patlayıcı madde bulundurmamak) yapılmalıdır. Bu önlemler aynı zamanda orman yangınları sırasında bina ve tesisler ile insanların zarar görmesini de engelleyecektir.
Orman Yangınlarını Önlemek için Yapılması Gerekenler
Orman içi ya da yakınındaki bina ve tesislerin özellikle dış cephe ve çatılarının yanmaya karşı dayanıklı materyallerden yapılmasına özen gösterilmelidir.
Orman alanlarına giriş-çıkış yapan ya da orman alanlarında kullanılan motorlu araçlar başta olmak üzere her türlü araç-gerecin kıvılcım çıkarmak yoluyla orman yangınına neden olmasını engelleyecek bakım ve onarımlar düzenli olarak yapılmalıdır.
Acil durum haberleşme sistemlerinin sürekli çalışır durumda olduğundan emin olunmalıdır.
Olası bir yangın durumunda yapılması gerekenlerin önceden planlanmalı ve sürekli gözden geçirilerek uygulamaya hazır halde bulunması sağlanmalıdır.
Gerektiği durumlarda yetkili kurumlarla (ormancılık örgütü, itfaiye teşkilatı vb.) işbirliği içerisinde yangın tatbikatları gerçekleştirilmelidir.
Orman yangınlarını önleme ve yangın sırasında yapılması gerekenler konusunda yayınlar (bilgilendirme kitapçıkları, gazete haberleri, belgeseller, web siteleri vb.) takip edilmeli ve bu konudaki bilgiler güncel tutulmalıdır.
Orman alanlarındaki enerji nakil hatları özellikle rüzgârlı havalarda gözetim altında tutulmalı, risk yaratan durumlar derhal yetkili makamlara iletilmelidir.
Orman Yangınlarını Önlemek için Yapılmaması Gerekenler
Yangına hassas dönem ve alanlarda hiçbir şekilde ateş (çoban ateşi, kamp ateşi, piknik ateşi vb.) yakılmamalıdır. Herhangi bir nedenle ateş yakılması zorunlu ise ağaçlar, çalılar ya da kurumuş ot ve yapraklar gibi kolay tutuşabilecek alanlarda ateş yakılmamalı (kayalık alanlar, üzerinde bitki bulunmayan çıplak toprak parçaları tercih edilebilir), ateş yakmak için kolay tutuşan kimyasallar kesinlikle kullanılmamalı ve ateşin söndüğünden emin olmadan alandan uzaklaşılmamalıdır.
Tarım alanlarında hasat sonrası kalan bitki kök ve gövdeleri (anız) yakılmamalıdır.
Orman içi ya da yakınında sigara içilmemeli, hiçbir şekilde (sönmüş dahi olsa) sigara izmariti atılmamalıdır.
Ormanlık alanlarda yapılan faaliyetlerde (piknik, doğa yürüyüşü, eğitim, bisiklet yarışı vb.) oluşan atıklar kesinlikle ormanda bırakılmamalıdır. Bu atıklar asla taşmış çöp kutularına ya da çöp birikmiş açık alanlara bırakılmamalıdır.
Orman içi ya da yakınındaki bina ve tesislerde açık alanda yakacak odun istiflenmemelidir.